İspanyolca’da Vurgu ve Aksan / El Acento en Español
İspanyolca’da aksanlı harfler (á, é, í, ó, ú) iki amaçla kullanılmaktadır. Bunlardan birincisi, kelimeler okunurken hangi hece üzerinde vurgu yapılması gerektiğinin bilinmesi; ikincisi ise, yazılışları aynı olan kelimelerin birbirinden ayrılmasını sağlamaktır.
KULLANIMI:
1- Eğer aksanlı harflerden biri kelime içerisinde kullanılmamışsa, vurgu;
- (a, e, i, o, u) seslileri ile veya (n, s) sessizleri ile biten kelimelerde vurgu, sondan bir önceki hecededir.
Como (yerim/yiyorum) – [“KOO – mo” şeklinde okunur. Dinlemek için tıklayınız.]
Comen (yerler/yiyorlar) – [“KOO – men” şeklinde okunur. Dinlemek için tıklayınız.]
- (n, s) sessizleri dışında herhangi bir sessiz harf ile biten kelimelerde vurgu, son hecededir.
Comer (yemek {mastar}) – [“ko – MEER/MERR” şeklinde okunur. Dinlemek için tıklayınız.] (Mastar hâlindeki fiillerde vurgu her zaman son hecededir.)
Ciudad (şehir) – [“siu – DAAD” şeklinde okunur. Dinlemek için tıklayınız.]
2- Eğer aksanlı harflerden biri (á, é, í, ó, ú) kelime içinde kullanılmışsa, vurgu o hecededir:
Caminó (o yürüdü) – [“ka – mi – NOO” şeklinde okunur. Dinlemek için tıklayınız.]
Canción (şarkı) – [“kan – si – ONN/OON” şeklinde okunur. Dinlemek için tıklayınız.]
Propósito (amaç) – [“pro – POO – si – to” şeklinde okunur. Dinlemek için tıklayınız.]
Día (gün) – [“Dİİ – a” şeklinde okunur. Dinlemek için tıklayınız.] (Eğer bu kelimede aksanlı bir harf olmasaydı, tek hece gibi, “DİA / DYA” şeklinde vurgulanacaktı.)
Comió (o yedi) [“ko – mi – OO” şeklinde okunur. Dinlemek için tıklayınız.] (Eğer bu kelimede aksanlı bir harf olmasaydı, i ve o (veya u ve o’nun bir araya geldiği örnekler) tek hece olarak, “KOO – mio” şeklinde okunacaktı ve vurgu sondan bir önceki hecede olacaktı.)
3- Aynı şekilde yazılan kelimeleri birbirinden ayırmak için vurgu işaretleri (aksan) kullanılır;
- Soru bildiren kelimeler yazılırken, eklerin yerini tutan diğer kelimelerle karışmaması için aksan kullanılır:
| ¿adónde? | nereye? | adonde | .. -a, -e | |
| ¿cómo? | nasıl? | como | nasıl.., ..gibi | |
| ¿cuál? | hangi? | cual | ..-en, -diği | |
| ¿cuándo? | ne zaman? |
cuando | .. -dığında | |
| ¿cuánto(s)? | ne kadar? | cuanto(s) | .. kadar | |
| ¿dónde? | nerede? | donde | ..-de, -da | |
| ¿qué? | ne, nasıl? | que | .. -en, -diği | |
| ¿quién(es)? | kim, kimi, kime? | quien | .. -en, -diği |
Cuándo vamos? (Ne zaman gidiyoruz?)
Vamos cuando vengan. (Geldiklerinde gidiyoruz/Geldikleri zaman gidiyoruz.)
- Yazılışı aynı, ancak anlamları farklı kelimeleri birbirinden ayırmak için aksan kullanılır:
| dé | vermek fiili emir kipi (dar) | de | -den, -dan | |||
| él | o, ona, onu… |
el | eril artikel/belirteç olarak kullanılır | |||
| más | daha fazla, en | mas | ama | |||
| mí | beni, bana… | mi | benim | |||
| sé | biliyorum (saber), olmak fiili emir kipi (ser) | se | kendisi, … | |||
| sí | evet | si | eğer | |||
| té | çay | te | kendini, seni, … |
|||
| tú | sen | tu | senin |
- İşaret zamirleri olarak kullanılan kelimeler, sıfat olarak kullanılmadıkları durumlarda aksanlı harfler kullanılarak yazılırlar:
| éste | ésta | éstos | éstas | bu (şey), bu (şeyler) | ||||
| ése | ésa | ésos | ésas | o (şey), o (şeyler) | ||||
| aquél | aquélla | aquéllos | aquéllas | o (şey, o (şeyler) |
| este | esta | estos | estas | bu, bunlar | ||||
| ese | esa | esos | esas | o, onlar | ||||
| aquel | aquella | aquellos | aquellas | o, onlar |
Aquel ve ese aynı anlama gelmektedir; ancak aquel, daha uzaktaki şeyler hakkında konuşurken kullanılır.
İki tablodaki ifadelerin Türkçe’de daha rahat anlaşılması için örneği inceleyebiliriz:
No me gusta esta camisa, me gusta ésa. (Bu gömleği sevmedim, onu sevdim)
No me gusta esta camisa, me gusta esa camisa. (Bu gömleği sevmedim, o gömleği sevdim)
4- Diğer bazı özel durumlarda kullanılır;
- Eğer zarf formuna dönüştürülen bir sıfat, hâlihazırda aksanlı bir harf içeriyorsa, aksanın yeri değiştirilmez. Bu özel durum dışında vurgu sondan bir önceki heceye kayacaktır (…. – MEEN/MENN – te, gibi)
| fácil | kolay | fácilmente | kolayca, kolaylıkla |
|||
| rápido | hızlı | rápidamente | hızla, hızlıca |
- Sólo ve solo
| Sólo = solamente | = | sadece, yalnız (zarf) |
| solo | = | yalnız (sıfat) |
- Por qué ve porque
| Por qué? (iki kelime ve aksanlı) | = | neden (soru kelimesi) |
| porque (tek kelime ve aksansız) | = | çünkü |
