“İsim ve sıfat uyumu – Concordancia de nombres y adjetivos”
İSİMLER:
Cinsiyet:
1- Cinsiyeti erkek olan insan ve hayvan isimleri her zaman“masculino” kategorisinde ve cinsiyeti kadın olan insan ve hayvan isimleri de her zaman“femenino” kategorisinde yer almaktadır.
Masculino: el hombre (adam), el caballo (erkek at), el gato (erkek kedi), el profesor (erkek profesör) Femenino: la mujer (kadın), la yegua (dişi at), la gata (dişi kedi), la profesora(bayan profesör)
2- “-a” ile biten isimler genellikle “femenino” kategorisine girer.
la ventana (pencere), la película (film), la casa (ev), …
Bazı istisnalar: el problema (problem), el idioma (dil), el tema (konu), el sofá (kanepe), …
3- “-o” ile biten isimler genellikle “masculino” kategorisine girer.
el cuaderno (defter), el bolso (çanta), el libro (kitap), …
Bazı istisnalar: la mano (el), la radio (radyo), la foto (fotoğraf), la moto (motosiklet), …
4- Sessiz bir harf ile veya “-e” ile biten isimler iki kategoriye de girebilir.
el hotel (otel), el lápiz (kurşun kalem), la lección (ders), la clase (sınıf), …
5- İsimlerin önündeki belirteç/artikeller de ismin cinsiyetinin anlaşılmasında ipucu olarak kullanılabilir.
el cuaderno, el mapa (harita), la ventana, la mano, los temas, las fotos, un hombre, una mujer, un día(gün), unos días, unos motos.
Cinsiyet formları:İki cinsiyet için de kullanılabilen isimlerin değişimi
1-“Masculino” kategorisindeki “-o” ile biten isimlerin sonu -> “-a” ile değiştirilir.
el maestro (erkek öğretmen) – la maestra (bayan öğretmen)
2- Sessiz bir harf ile biten isimlerin sonuna “-a” eklenir.
el profesor (erkek profesör) – la profesora (bayan profesör)
Çoğul formlar:
1- Aksansız bir sesli harf ile biten isimleri çoğul yapmak için, bu isimlerin sonlarına “-s” eklenir ve çoğul artikeller kullanılır.
la mesa(masa) – las mesas(masalar)
2- Aksanlı bir sesli harf ile biten veya sessiz bir harf ile biten isimleri çoğul yapmak için, bu isimlerin sonlarına “-es” eklenir ve çoğul artikeller kullanılır.
la mujer (kadın) – las mujeres(kadınlar)
el profesor (erkek profesör) – los profesores(erkek profesörler)
el rubí (yakut)– los rubíes(yakutlar)
el jabalí (yaban domuzu)– los jabalíes(yaban domuzları)
Bazı istisnalar: el café (kahve) – los cafés(kahveler), el sofá (kanepe) – los sofás(kanepeler), el papá (baba)– los papás(babalar), …
SIFATLAR:
Sıfatlar, birlikte kullanıldıkları isimlerin sayı ve cinsiyetleri ile uyumluluk gösterir.
El gato es blanco. (O erkek kedi beyazdır.) La gata es blanca. (O dişi kedi beyazdır.)
Femenino formları
1-Ulus, millet ve tabiiyetleri tanımlayan sıfatların ve “-an”, “-on” veya “-or” ile biten sıfatların dişil formları için, bu sıfatların sonlarına “-a” eklenir.
b- Ulus, millet ve tabiiyetleri tanımlayan “-a” veya “-í” ile biten sıfatlar.
el chocolate belga (belçika çikolatası) – la película belga (belçika filmi) el sillón marroquí (fas koltuğu) – la casa marroquí (fas evi)
Sayfayı paylaşarak konunun daha çok kişi tarafından görüntülenmesine yardımcı olabilirsiniz. Soru, görüş, düzeltmeler ve eklemeleri aşağıdaki yorum panelinden iletebilirsiniz.
GRM-001
Burak:
¡Hola, Selin! ¿Está tu padre en casa? (Merhaba, Selin! [Senin] Baban evde mi?) Selin:
No, él no está aquí. (Hayır, o burada değil.) Burak:
¿Y tu madre? (Ya [senin] annen?) Selin:
No, tampoco, mis padres están en el supermercado. (O da yok. babamlar süpermarketteler.)
Ali:Mi padre es abogado y mi madre periodista. ([Benim] Babam avukat[tır] ve annem gazeteci[dir].) Selin y Aylin:Nuestra madre es escritora. ([Bizim] Annemiz yazar[dır].)
KULLANIMI:
Sahiplik/iyelik sıfatları isimlerin önüne gelirler ve sahip olan kişinin değil sahip olunan şeyin cinsiyeti ve sayısına uyum sağlarlar. Örneğin iki kardeşin, babaları hakkında konuşurken; “vuestros padres” veya “vuestras padres” demesi doğru değildir. Sahip olunan şey (baba) tekil ve eril olduğu için, “vuestro padre(babamız)” şeklinde ifade edilmesi gerekmektedir.
¿Tu marido es profesor? ([Senin] Eşin profesör mü?)
¿Vuestra madre vive con vosotros? ([Sizin] Anneniz sizinle birlikte mi yaşıyor?)
No me gustan tus bromas. ([Senin] Şakalarını sevmiyorum.)
Ayşe:
Este libro es mío, ¿no? (Bu kitap benimki, değil mi?) Burak:
Sí, ése es el tuyo y éste es el mío. (Evet, o seninki ve bu da benimki.)
KULLANIMI:
Sahiplik/iyelik sıfatları asla isimlerin önünde kullanılmazlar ve sahip olunan şeyin cinsiyeti ve sayısına uyum sağlarlar. Artikel/belirteçler (el, la, los, las) ile veya onlarsız kullanılabilirler.
¡Ven aquí, hijo mío!(Buraya gel, oğlum!)
Una prima mía está casada con un australiano. (Bir kuzenim, bir Avusturalyalı ile evli.)
¿Este libro es mío o tuyo? (Bu kitap benim[ki] mi yoksa senin[ki] mi?)
Esta taza es la mía, ¿dónde está la tuya? (Bu kupa benim[ki], seninki nerede?)
3 gruba ayrılan mastar hâlindeki fiillerin geniş zaman çekim ekleri aşağıdaki tablolarda örneklerini görebileceğiniz şekildedir. Öncelikle sonlarından “-ar, -er ve -ir” mastar ekleri silinir ve sonrasında şahıs ekleri eklenir.
“-ar” kategorisindeki düzenli fiillerin tamamının çekimi “hablar” fiilinin tablosundaki gibidir.
“-er” kategorisindeki düzenli fiillerin tamamının çekimi “comer” fiilinin tablosundaki gibidir.
“-ir” kategorisindeki düzenli fiillerin tamamının çekimi “vivir” fiilinin tablosundaki gibidir.
KULLANIMI:
1- Geniş zaman; bilgilendirmeler, tanımlamalar yapılırken ve genel gerçekler ifade edilirken:
El banco abre a las 8:00.(Banka saat 8’de açılır.)
Dos y dos sumancuatro.(İki iki daha dört eder.)
Ahmet vive en İzmir y yo vivo en Ankara.(Ahmet İzmir’de yaşıyor/yaşar ve ben Ankara’da yaşıyorum/yaşarım.)
2-Alışkanlık olarak veya sıklıkla gerçekleştirdiğimiz eylemler hakkında konuşurken:
En mi casa comemos a las 3.(Bizim evimizde/Bizim evde/Benim evimde saat 3’te yeriz/yemek yeriz.)
Los sábados también trabajo. (Cumartesileri ben de çalışıyorum/çalışırım.)
3-Talimat ve direktif verilirken:
Para hablar por teléfono, primero levantas el auricular. (Telefon ile konuşmak için, öncelikle ahizeyi kaldırınız.)
4-Gelecek hakkında konuşurken:
En juniotermino el curso y vamos de vacaciones. (Haziran’da kurs bitiyor/biter/bitecek ve biz tatile gidiyoruz/gideceğiz/gideriz.)
“Geniş Zaman: Düzensiz Fiiller – El Tiempo Presente: Verbos Irregulares”
İspanyolca’da düzensiz fiiller, en fazla kafa karıştıran konulardan biridir. Ancak düzensiz fiiller de kendi aralarında belli bir düzene sahiptir.
1- Düzensiz fiillerin geniş zaman çekimlerinin daha kolay anlaşılabilmesi ve üstesinden gelinebilmesi için, öncelikle bir kısım düzensiz fiiller, ses değişimlerine göre dört farklı sütunda ele alınabilir:
saber(bilmek):sé, sabes, sabe, sabemos, sabéis, saben
salir (ayrılmak):salgo, sales, sale, salimos, salís, salen
3-Bazı düzensiz fiiller de yine kendilerince bir düzen içerisinde olmakla birlikte düzensiz çekim alırken; 1. tekil şahısları daha farklı çekimlenmektedir.
4- Bazı düzensiz fiillerin tüm çekimlerinde bir düzensizlik söz konusudur ve ezber gerektirmektedir.
Örneğin;
ir(gitmek):
voy, vas, va, vamos, vais, van
Geniş zamanda düzensiz fiillerin kullanım alanları, düzenli fiillerin kullanım alanları ile aynıdır. Kullanım alanları için BURADAN geniş zaman düzenli fiiller başlığına göz gezdirebilirsiniz.
Sayfayı paylaşarak konunun daha çok kişi tarafından görüntülenmesine yardımcı olabilirsiniz. Soru, görüş, düzeltmeler ve eklemeleri aşağıdaki yorum panelinden iletebilirsiniz.
1- Karakteristik özellikleri ifade etmek için kullanılır (Karakter, boyut, renk, madde ve cisim özelliği, görünüş gibi…):
Mi cuarto es pequeño. (Benim odam küçük[tür].)
Mis hermanos son simpáticos. (Benim kardeşlerim sempatik[tir].)
La silla no es de plástico, es de hierro. (Sandalye plastik değil, demir[dir].)
2- Milliyet, tabiiyet, meslek, sahiplik konularında ve ayrıca tanımlama yapılırken veya bir değer verme durumu söz konusu olduğunda kullanılır:
Mis vecinos no son Turcos. (Komşularım Türk değil[dir].)
Él es arquitecto y ella es profesora.(O [erkek] bir mimar ve o [kız] bir profesör[dür].)
Esto es mío. (Bu benim[dir].)
Mi pais es encantador. (Benim ülkem güzel/sevimli[dir].)
Estos pantalones son nuevos.(Bu pantolon yeni[dir].)
ESTAR (olmak) Fiili
1-Yer veya konum bildirirken, geçici veya değişken koşullardan bahsederken, sağlık ve ruhsal durumları ifade ederken kullanılır:
Kızılay está en el centro de Ankara. (Kızılay, Ankara’nın merkezinde[dir].)
Estos zapatos están viejos. (Bu ayakkabılar eski[dir].)
Ali está enfadado con su madre. (Ali annesine kızgın[dır].)
TENER (sahip olmak) Fiili
1- Genellikle insanlarla veya nesnelerle ilgili olarak yapılan açıklamalarda, sahiplik bildiren ifadeler için kullanılır:
Ali tiene el pelo corto y rubio. (Ali kısa sarı saça sahip[tir]/Ali’nin kısa sarı saçı var[dır]/Ali’nin saçları kısa ve sarı[dır].)
Selin tiene los ojos azules. (Selin mavi gözlere sahip[tir]/Selin’in mavi gözleri var[dır]/Selin’in gözleri mavi[dir].)
2- Özellikle açlık, susuzluk, üşüme, sıcaklama, acı, korku, rüya görme gibi fiziksel ve ruhsal olarak sahip olunan durumlar ifade edilirken kullanılır:
Bir önceki konuda (buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz) anlatılan “ser” fiili de “estar” fiili gibi “olmak” anlamına gelmektedir; ancak İspanyolca’da bu iki fiilin kullanım alanları farklıdır. “Ser” fiili konusundaki derse göz atarak görebileceğiniz gibi bu fiil, tanımlayıcı özellikler ve değişmesi zor olan durumlar için kullanılırken; “estar” fiili, bunun aksine daha çok değişken ve geçici durumları ifade ederken kullanılır.
İki fiil arasındaki fark, şu örneklerle daha iyi anlaşılabilir:
¿Dónde están las llaves? (Anahtarlar nerede?) Están en la mesa. (Masanın üzerindeler.)
El banco está cerrado. (Banka kapalı.)
¿Cómo está Carlos? (Carlos nasıl?)
Él está enfermo. ([O] Hasta[dır].)
KULLANIMI:
1- Yer bildirimlerinde:
Las llaves están en la mesa. (Anahtarlar masanın üzerinde[dir].) ¿Está tu padre en casa? (Baban evde mi?) Estoy aquí. (Buradayım.)
2- Değişken koşul ve durumlardan bahsederken:
Carlos está enfermo. (Carlos hasta[dır].)
Mi marido ahora está más delgado. (Kocam şimdi daha zayıf.)
Tu habitación está sucia. ([Senin] Odan kirli[dir].)
B-) HAY:
¿Qué hay en la nevera? (Buzdolabında ne var?)
Sólo hay un huevo y leche.(Sadece bir yumurta ve süt var.)
KULLANIMI:
1- İnsanların, hayvanların, mekânların veya nesnelerin var olduklarından ya da var olmadıklarından bahsederken:
¿Hay alguna farmacia por aquí cerca?(Yakınlarda hiç eczane var mı?)
Si quieres beber algo, hay leche en la nevera. (Eğer bir şey içmek istersen, dolapta süt var.)
No hay leche para todos. (Herkes için/Herkese yetecek kadar süt yok.)
Mira, allí hay un banco. (Bak, orada bir banka var.)
2-“El/la/los/las” artikel/belirteçleri asla “hay” ile birlikte kullanılmazlar.
En mi calle hayelun parque. (Benim sokağımda/Bizim sokakta bir park var.)
C-) HAY / ESTAR:
İsimler, “HAY” ile birlikte kullanıldıklarında hiçbir zaman sahiplik eklerini almazlar. (mi/mis, tu/tus, su/sus, nuestro/nuestros/nuestra/nuestras,vuestro/vuestra/vuestros/vuestras); ancak “ESTAR” ile kullanıldığında alabilirler.
Aquí hay mi pasaporte. (Hatalı kullanım)
Aquí está mi pasaporte. (Mi pasaporte está aquí.) ([Benim] Pasaportum burada[dır].)
Aquí hay un pasaporte. (Hay un pasaporte aquí.) (Burada bir pasaport var.)
Sayfayı paylaşarak konunun daha çok kişi tarafından görüntülenmesine yardımcı olabilirsiniz. Soru, görüş, düzeltmeler ve eklemeleri aşağıdaki yorum panelinden iletebilirsiniz.
GRM-003
También ve Tampoco zarfları, İspanyolca’da “de”, “da”, “dahi”, “ayrıca” gibi anlamları ifade etmek için kullanılmaktadır. Ancak hangisinin ne zaman kullanılacağı konusunda sık sık yanılgıya düşülmektedir. Aradaki farkın aslında çok basit olması itibariyle, bu konuda kısa bir açıklama, iki ifadenin birbirine karıştırılmasını engelleyebilir.
TAMBIÉN:
Olumluluk, benzerlik ve eşitlik ifade eder.
También; daha önce söylenmiş olan bir şeyin üzerine ekleme yapmak için kullanılır. Yani, en basit şekli ile; bir diyalog içerisinde karşınızdaki kişiden duymuş olduğunuz “Ben bugün şuraya gideceğim.” gibi olumlu bir cümle, aslında sizin de yapacağınız eyleme işaret ediyorsa, “Ben de” derken También zarfını kullanabilirsiniz.
Yo soy Turco. (Ben Türküm.)
Yo tambíen. veya Yo tambíen soy Turco. (Ben de Türküm.)
Üzerine ekleme yapılacak olan ifadenin mutlaka bir başkası tarafından söylenmiş olması da şart değildir;
Yo quiero ir al cine y también al teatro hoy. (Bugün sinemaya ve ayrıca tiyatroya (da) gitmek istiyorum.)
TAMPOCO:
Olumsuzluk, zıtlık ifade eder.
Tampoco; daha önce söylenmiş bir şeyin olumsuzlaştırılması veya aksinin ortaya atılması için kullanılır. Yani, en basit şekli ile; bir diyalog içerisinde karşınızdaki kişiden duymuş olduğunuz “Ben bugün şunu yapmayacağım.” gibi olumsuz bir cümle, sizin de yapacağınız bir eyleme işaret ediyor ise; “Ben de” derken Tampoco zarfını kullanabilirsiniz.
Not:Tampoco zarfı, zaten içerisinde olumsuz bir ifadeyi barındırdığı için, olumsuzluk bildiren “no” zarfına tekrar gerek kalmamaktadır.
Selin:
Yo no soy abogada. (Ben avukat değilim.) Ali:
Yo tampoco. veya Yo tampoco soy abogado. (Ben de avukat değilim.)
Olumsuzlaştırılacak olan ifadenin mutlaka bir diyalog içerisinde geçmesi de şart değildir;
Ali:
Selin no es abogada y yo tampoco. (Selin avukat değil ve ben de değilim.)
Not: “Selin no es abogada y yo también no soy abogado.” gibi bir kullanım hatalı bir kullanım olacaktır. También no ifadesi yerine “tampoco” zarfı kullanılmalıdır.
GENEL NOT:También kullanılması gereken, yani olumlu ifadelerde “ve” bağlacına ihtiyaç duyduğumuz durumlarda “y” kullanırken; tampoco kullanılması gereken, yani olumsuz ifadelerde “ve” bağlacına ihtiyaç duyduğumuz durumlarda “ni” kullanırız;
Me gusta ir al cine, tambíen al teatro y a la playa. (Sinemaya, ayrıca tiyatroya ve de sahile gitmeyi severim.)
No me gusta ir al cine, tampoco al teatro ni a la playa. (Sinemaya, tiyatroya ve ne de sahile gitmeyi sevmem.)
“De” Edatının Kullanımı – Uso de la Preposición “de”
İspanyolca’da “de” edatı, farklı anlamlarına göre farklı kullanım alanlarına sahiptir. Kullanıldığı yere göre sahiplik bildirebilir, “-den, -dan” anlamına gelebilir veya bir şey hakkında konuşulduğunu belirtebilir. Farklı anlamlara sahip oluşu, “de” edatının kullanımında da bazı hatalar yapılmasına sebep olmaktadır. “De” edatının hangi durumlarda nasıl kullanıldığını aşağıdaki açıklamalardan görebilirsiniz:
1- SAHİPLİK
Sahiplik belirtirken kullanılır:
El libro de Ali (Ali’nin kitabı) Esta es una canción de Tarkan. (Bu Tarkan’ın bir şarkısıdır.)
2- KÖKEN
“-den, -dan” anlamında köken belirtirken kullanılır:
Soy de Turquía. (Ben Türkiye’denim.)
3- ZAMAN
Spesifik veya genel bir zamana işaret etmek üzere bazı zaman bildirimlerinde kullanılır:
No duermo de noche. (Gece uyumam.) De la noche (Gece[leyin] (spesifik bir zamana işaret ederken)) De la mañana (Sabah) De la tarde (Öğlen)
Son las diez de la noche. (Saat gece 10.)
Spesifik olmayan zamanlar için ise “por” edatı kullanılır:
Siempre leo el periódico por las mañanas. (Gazeteyi her zaman sabahları okurum.)
4- OLAY
Yaşanan bir olayın neden meydana geldiğini ifade ederken kullanılır:
Siempre fracasa de no estudiar. (Her zaman çalışmamaktan kaybediyor.)
5- MATERYAL
Bir şeyin neyden meydana geldiğini belirtirken kullanılır:
Quiero un arillo de oro. (Altın[dan] bir yüzük istiyorum.)
6- KARAKTERİSTİK
Bir nesnenin veya şahsın karakteristik bir özelliği ifade edilirken kullanılır:
Este coche es de buena calidad. (Bu araba çok kaliteli[dir].)Merve es una persona de confidencia.(Merve, güven duygusu yüklü bir kişidir./Merve, bir güven insanıdır.)
7- İÇERİK
Bir nesnenin içeriğinden bahsederken kullanılır:
Una taza de café(Birkupa kahve)
8- İLİŞKİ/BAĞLANTI
Bir ilişkiyi veya bağlantıyı göstermek için kullanılır:
Ankara es la capital de Turquía. (Ankara, Türkiye‘nin başkentidir.) Soy la hija del presidente. (Benbaşkanın kızıyım.) [del = de el]
9- BÜTÜNÜN BİR PARÇASI
Bir nesnenin, bir bütünün parçası olduğundan bahsederken kullanılır:
¿Puedo tomar un trozo de pan? (Birparça/dilim ekmekalabilir miyim?)
10- BAŞLIK/KONU/ALAN
¿Dónde está mí libro de matemáticas? (Matematik kitabım nerede?)
11- ÜSTÜNLÜK DERECESİ
Üstünlük karşılaştırmalarında kullanılır:
Mert es el más corto de todos. (Mert hepsinden daha kısadır./Merten kısalarıdır.)
Sayfayı paylaşarak konunun daha çok kişi tarafından görüntülenmesine yardımcı olabilirsiniz. Soru, görüş, düzeltmeler ve eklemeleri aşağıdaki yorum panelinden iletebilirsiniz.
Dönüşlü Zamirlerle Birlikte Kullanılan Fiiller – Verbos con Pronombres Reflexivos
Dönüşlü zamirlerle kullanılan fiiller konusu, İspanyolca’da sık sık karşımıza çıkan bir konudur. Dönüşlü zamirlerle kullanılan fiiller genellikle, eylemi yapan kişinin, eylemden doğrudan etkilendiğini gösterir. İstisnaları bulunmakla birlikte, dönüşlü fiiller, mastar hâlindeki fiillerin sonunda “-se” zamirinin bulunması ile anlaşılabilir.
Birkaç klasik örnek ile dönüşlü fiillerin kullanım amacı ve dönüşsüz hâlleri ile aralarındaki ince fark daha iyi anlaşılabilir.
Örneğin;
BAÑAR: banyo yap(tır)mak
BAÑARSE: banyo yapmak (kendisi/ni)
BAÑAR > Ella baña el perro. (O, köpeğini yıkıyor.)
BAÑARSE > Ella se baña. (O, banyo yapıyor.)
Görüldüğü gibi, dönüşlü bir zamir ile kullanıldığında, eylem, doğrudan eylemi yapan kişiyi etkileyebiliyor. Diğer türlü ise, bunun dönüşlülük konusu ile bir bağlantısı bulunmuyor.;
DORMIR: Uyumak
DORMIRSE: Uykuya dalmak
IR: Gitmek
IRSE: (Bir yerden) ayrılmak
LEVANTARSE – ¿A qué hora te levantas en vacaciones? (Tatildeyken saat kaçta kalkarsın?)
DORMIRSE – ¿A qué hora te duermes generalmente? (Genellikle saat kaçta uyursun?)
LLAMARSE – ¿Cómo se llama ese chico? (O çocuğun adı ne?)
KULLANIMI
1- Bazı fiiller dönüşlü zamirler ile birlikte kullanılarak çekimlenirler (me, te, se, nos, os):
2- Zamirlerle kullanılan bu fiiller arasında, örneğin, sözde dönüşlü olan fiiller de mevcuttur. Bunlar, öznenin ve nesnenin, eylem içerisinde örtüştüğü fiillerdir.:
4- Yukarıdaki örneklerde de belirtildiği ve anlaşılabileceği gibi, dönüşlü zamirler ile kullanılan bu fiiller, dönüşlü zamirler olmadan da kullanılabilmektedirler:
Ella se acuesta a las 10. (O, saat 10’da yatmaya gider.)
Ella acuesta a sus hijos. (O, çocuklarını yatırır/yatırıyor.)
5-Zamir, fiilden önce gelir ve ayrı yazılır; ancak “mastar, isim-fiil ve emir kipleri”nde fiilden sonra ve fiil ile birleşik yazılır.:
Me caso mañana. (Yarın evleniyorum.)
¡Callate, por favor! (Sessiz ol, lütfen!)
Por favor, ¿puedes callarte? (Lütfen, sessiz olur musun?)
Ali está duchandose. (Ali, duş alıyor.)
Konuyu pekiştirmek için yararlanabileceğiniz bazı ekstra çalışma kaynakları: